مالیات یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت‌ها است که نحوه پرداخت و مبلغ آن معمولا هرساله توسط دولت تعیین می‌شود. در بحث مالیات، انواع مختلفی از مالیات وجود دارد که به دو دسته کلی مالیات مستقیم و غیرمستقیم تفکیک می‌شود. مالیات مستقیم، مالیاتی است که هر فرد با توجه به مولفه‌هایی باید پرداخت کند. این نوع مالیات به دو دسته مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی تقسیم می‌شود. در واقع مالیات اصناف و مشاغل از دسته مالیات‌های مستقیم است. مالیات مستقیم قوانین مربوط به خود را دارد و محاسبه و معافیت و … از جمله قوانین مالیات مستقیم هستند.
در کنار مالیات مستقیم، نوع غیرمستقیم نیز وجود دارد که همان مالیات بر ارزش افزوده، مالیات گمرکی و … است که روی تمامی کالاهای مصرفی یا وارداتی محاسبه و سپس قیمت نهایی کالا اعلام می‌شود. از آن‌جایی که نوع دوم مالیات توسط دولت اعلام می‌شود، ما در این مقاله مالیات مستقیم و به‌طور خاص، روش‌های محاسبه و پرداخت مالیات اصناف (مالیات بر درآمد و دارایی) را بررسی می‌کنیم تا بتوانید به‌درستی اظهارنامه مالیاتی تهیه کنید و از معافیت‌های مالیاتی مختلف نیز استفاده کنید. با ما همراه باشید.
پرداخت مالیات اصناف و مشاغل
اصناف و مشاغل جزو دسته‌هایی هستند که باید مالیات مستقیم از نوع مالیات بر درآمد پرداخت کنند. مالیات بر درآمد همانطور که از اسم آن مشخص است، با توجه به میزان درآمد اصناف، بنگاه‌ها و افراد شاغل تعیین می‌شود. به‌عبارتی هر فرد یا صنفی که به‌نوعی کسب درآمد می‌کند، باید درصدی از آن را به‌عنوان مالیات پرداخت کند. درآمد افراد و مشاغل تا سقف مشخصی معاف از مالیات است و بعد از آن، درصد مالیات به‌صورت صعودی افزایش پیدا می‌کند. البته با وجود مالیات غیرمستقیم (مالیات بر ارزش افزوده) همه افراد مشمول ۹ درصد پرداخت مالیات هستند که با افزودن مالیات مستقیم به این مقدار، اصناف و مشاغل تا سقف ۳۵ درصد مالیات پرداخت می‌کنند.
البته در این میان اصناف و مشاغلی هستند که بنا بر نوع فعالیت یا مقدار درآمد از پرداخت مالیات اصناف و مشاغل معاف می‌شوند. کمترین مالیات اصناف متعلق به اصناف فرهنگی است و اصنافی که در مناطق کمتر توسعه‌یافته شروع بکار می‌کنند نیز می‌توانند از برخی معافیت‌های مالیاتی یا مالیات نرخ صفر استفاده کنند.
برای پرداخت مالیات اصناف و مشاغل، باید ابتدا اظهارنامه مالیاتی ارائه دهید و سپس با توجه به میزان درآمد و هزینه‌های شما، مبلغی به‌عنوان مبلغ مالیات تعیین می‌شود که باید در زمان مقرر آن را پرداخت کنید.
مشمولان مالیات بر اصناف
مشمولان مالیات بر اصناف با توجه به نوع فعالیت واحد صنفی و میزان درآمد به سه‌دسته تقسیم می‌شوند:
- گروه اول: مودیان مالیاتی که آخرین درآمد آن‌ها یا درآمد ابرازی در اظهارنامه ۲ سال آخر آن‌ها بیش از 5.5 میلیارد تومان (۵۵ میلیارد ریال) باشد. مانند صاحبان هتل‌ها، صاحبان کارخانه‌ها، صاحبان بیمارستان‌ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و …
- گروه دوم: مودیان مالیاتی که آخرین درآمد یا درآمد ابرازی در اظهارنامه ۲ سال آخر آن‌ها بین 1.8 میلیارد و 5.5 میلیارد تومان (۱۸ میلیارد تا ۵۵ میلیارد ریال) باشد.
- گروه سوم: کسب‌وکارهای کوچک که خدمات مختلف ارائه می‌دهند و درآمد آن‌ها در راستای خدماتی است که ارائه می‌دهند. در واقع هر کسب‌وکاری که در گروه اول و دوم نباشد در دسته سوم قرار می‌گیرد.
تمامی کسب‌وکارهایی که به‌تازگی شروع به کار کرده‌اند باید طی مدت حداکثر ۴ ماه از فعالیت، نوع فعالیت و صنف خود را به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند. این کار علاوه بر اینکه از جریمه‌های مالیاتی پیش‌گیری می‌کند، ممکن است شرایطی را فراهم کند تا اصناف از معافیت‌های مالیاتی استفاده کنند.
اصناف معاف از مالیات
برخی از اصناف با توجه به نوع فعالیت معاف از مالیات هستند. تعدادی از این اصناف عبارت‌اند از:
- مراکز و مؤسسات خیریه
- گروه‌های فرهنگی و هنری
- اصناف فعال در مناطق کمتر توسعه‌یافته
نحوه محاسبه مالیات اصناف
مبلغ مالیات اصناف با توجه به نوع صنف و درآمد مشخص می‌شود. در سال ۹۹ مبلغ معافیت مالیات بر درآمد برابر با ۳۶ میلیون تومان، و در سال ۱۴۰۰ برابر با ۴۸ میلیون تومان درآمد سالیانه بود. این مبالغ به این معنی است که افرادی که به‌طور سالیانه تا این مبالغ درآمد داشته باشند، معاف از پرداخت مالیات هستند و هرچه این مقدار افزایش پیدا کند، درصد مالیات افزایش پیدا می‌کند. سقف مبلغ معافیت مالیات بر درآمد در سال ۱۴۰۱ برابر با حداقل حقوق مصوب وزارت کار یعنی ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان درآمد ماهیانه (۶۰ میلیون تومان سالیانه) است.
مبلغ معافیت مالیاتی در مورد اصناف کمی متفاوت است و مالیات اصناف ۹۹ و مالیات اصناف ۱۴۰۰ تا ۳۰ برابر مبلغ معافیت مالیات بر درآمد (به ترتیب ۱ میلیارد و ۸۰ میلیون تومان و ۱ میلیارد و ۴۴۰ میلیون تومان) می‌تواند معاف از مالیات باشد. در واقع اگر به‌عنوان یک صنف یا کسب‌وکار، مجموع درآمد حاصل از فروش محصول یا خدمات شما برابر با مبالغ بالا باشد، می‌توانید از معافیت مالیاتی استفاده کنید. البته با توجه به شرایط کرونا و سختی‌هایی که کسب‌وکارها در این دوران تجربه کردند، تبصره‌ای تحت عنوان تبصره ۱۰۰ به قانون مالیاتی اضافه شد که طبق این تبصره، سقف معافیت مالیاتی برای مشاغل، از ۳۰ برابر به ۴۵ برابر مبلغ معافیت بر درآمد افزایش پیدا می‌کند. در ادامه این تبصره را نیز توضیح می‌دهیم.
مراحل پرداخت مالیات اصناف
برای پرداخت مالیات بر درآمد، باید ابتدا مقدار درآمد و هزینه یک واحد صنفی مشخص شود. این فرایند در زمان تکمیل اظهارنامه مالیاتی انجام می‌شود. پس مرحله‌ی اول برای پرداخت مالیات، ارائه اظهارنامه مالیاتی است.
پس از ارائه اظهارنامه، مسئولین سازمان امور مالیاتی مقدار مالیاتی که به صنف و بنگاه تجاری تعلق می‌گیرد را محاسبه می‌کنند و به صنف اعلام می‌شود. اگر این مبلغ متناسب با درآمد شما باشد باید آن را در زمان مشخص‌شده پرداخت کنید. اما اگر حس کردید این مقدار بیشتر از مقدار متناسب با درآمد شما است، می‌توانید به این مبلغ اعتراض کنید تا فرایند تعیین مقدار مالیات مجددا بررسی شود.
اگر مبلغ درآمد شما، تناسب هزینه و کارکرد و … در چندین سال متوالی رعایت شده باشد، ممکن است بتوانید از تبصره ۱۰۰ یا مالیات مقطوع استفاده کنید.
در نهایت مبلغ مالیات نهایی می‌شود و باید این مبلغ را پرداخت کنید. پرداخت به‌موقع مالیات مزیت‌های مختلفی دارد از جمله معافیت مالیاتی در سال‌های بعد، تخفیف و جوایز مالیاتی و …
تهیه اظهارنامه مالیات اصناف
برای تهیه اظهارنامه مالیاتی باید به نکاتی توجه کنید تا کمترین مشکل در فرایند محاسبه مالیات اصناف ایجاد شود:
- ذکر دقیق تمام هزینه‌ها و درآمدها
- ذکر مبلغ مالیات و درآمد سال قبل
- ارائه تمام فاکتورها حتی برای کمترین هزینه‌ها
- محاسبه استهلاک مالیاتی در اظهارنامه
- ارائه به‌موقع اظهارنامه
- کمک گرفتن از متخصصان مالی و حسابداری
- استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری برای حفظ ریزهزینه‌ها
بهره‌مندان تبصره ماده ۱۰۰
با توجه به تورم کشور در سال‌های اخیر، دولت تمهیداتی را برای تسهیل پرداخت مالیات اصناف مختلف در نظر گرفته است. یکی از این قوانین، ماده ۱۰۰ قانون مالیات است که بیان می‌کند اصناف و صاحبان کسب‌وکار که درآمد آن‌ها (مجموع فروش کالا و خدمات) در سال ۹۹ تا ۳۰ برابر مبلغ معافیت مالیاتی (برابر با ۱ میلیارد و ۸۰ میلیون تومان) بوده است، اگر اظهارنامه خود را به‌موقع و دقیق ارائه دهند می‌توانند از معافیت مالیاتی استفاده کنند. البته این مبلغ ۳۰ برابری با توجه به بیماری کرونا و برای جلوگیری از آسیب حداکثری مشاغل و اصناف به ۴۵ برابر افزایش پیدا کرده است. یعنی اصناف با مجموع درآمد تا سقف ۱ میلیارد و ۶۲۰ میلیون تومان می‌توانند از معافیت‌های مالیاتی استفاده کنند.
در واقع این تبصره برای مشاغل گروه دوم و سوم (بند مشمولان مالیات اصناف) است تا بتوانند شرایط بهتری را برای تولید و کارآفرینی تجربه کنند و سقف معافیت مالیاتی آن‌ها افزایش پیدا کند. البته این معافیت مالیاتی از نوع مالیات نرخ صفر است و دولت می‌تواند در آینده این مبالغ را از اصناف دریافت کند. همچنین این اصناف اگر معاف از مالیات نشوند، می‌توانند از مالیات مقطوع استفاده کنند.
در مالیات مقطوع، مبلغ مالیات سال قبل و اظهارنامه سال جاری مقایسه می‌شود و مبالغ به نسبت مشخصی افزایش پیدا می‌کنند. به‌عبارتی حتی اگر درآمد افزایش پیدا کرده باشد، تا زمانی که کمتر از ۴۵ برابر سقف معافیت مالیات بر درآمد باشد، افزایش مالیات چشم‌گیر نخواهد بود و تنها درصد ناچیزی به مبلغ مالیات اضافه می‌شود. تاکنون درصد و مبلغ مالیات مقطوع برای سال ۱۴۰۱ (تبصره ۱۰۰) اعلام نشده است.